Nasze Osiedle było jeszcze w budowie, kiedy w 1977 roku Zdzisław Beksiński, wywłaszczony z domu rodzinnego w Sanoku, kupił mieszkanie w Warszawie przy
ul. Sonaty 6, dokąd przeniósł się z żoną Zofią, a także ze swoją matką i matką żony. Wkrótce też kupił nieopodal synowi Tomaszowi mieszkanie przy ul. Mozarta 6.
Cała rodzina zamieszkała na Służewie nad Dolinką; w tym dwie niepospolite osobowości, ojciec – wybitny współczesny malarz i syn – znany dziennikarz muzyczny i tłumacz.
Zdzisław Beksiński – już jako nasz sąsiad – był twórcą uznanym, znanym w kraju i za granicą, lecz nie chciał być popularny, unikał wyjazdów, wernisaży, ograniczał liczbę kontaktów z mediami, tak jakby satysfakcjonowała
go blokowiskowa anonimowość. Powiększył i przebudował mieszkanie. Jego pracownia nie była typową pracownią malarza, ponieważ komputer stanowił jedno z narzędzi jego pracy artystycznej, a także bardzo interesował się muzyką, więc kompletował sprzęt komputerowy, audio i wideo (kamery, magnetofony, głośniki) – m.in. nagrywał swój „Dziennik” z prac nad powstawaniem obrazów.
Mieszkańcy Służewa jednak mało go znali – do otoczenia odnosił się z życzliwym dystansem – był niezbyt ufny; zainstalował kamerę przy wejściu do mieszkania. Zaproszenie na Malarski Plener Służewski organizowany przez Służewski Dom Kultury (SDK) spotkało się z jego strony z kulturalną odmową („nie przepadam za przyrodą”),
lecz lubił spacery nad potokiem. Poparł akcję zbierania podpisów pod apelem o budowę nowej siedziby domu kultury. Nie wyróżniał się też ubiorem jakby nie chciał zwracać na siebie uwagi.
Zdzisław Beksiński, niewątpliwie najbardziej znany z mieszkańców Służewa – to twórca wyjątkowy – dokonał rzadko spotykanej rzeczy: zdobył za życia uznanie części krytyki (mimo wielu ambiwalentnych ocen) oraz zainteresowanie licznych odbiorców, zazwyczaj obojętnych wobec sztuki współczesnej. „Wykreowano go na postać tragiczną,
na co niemały wpływ miały losy rodziny: nieoczekiwany zgon żony Zofii (1998), samobójstwo syna Tomasza (1999), a w końcu śmierć samego malarza w wyniku zabójstwa (2005). Dramatyzm tych nagłych śmierci wzmógł zainteresowanie wielu twórców. O Beksińskich powstają filmy, wydawane są książki. albumy, reprodukcje i artykuły; tworzone są strony internetowe i blogi. Organizowane są wystawy i różnorakie wydarzenia w całym kraju.
Jednak tak się składa, że stałe ekspozycje prac Z. Beksińskiego są we Wrocławiu, Częstochowie, Krakowie i oczywiście w rodzinnym Sanoku, natomiast nie ma ich w Warszawie, gdzie Artysta żył i tworzył przez 28 lat.
Służewski Dom Kultury i Stowarzyszenie Mieszkańców Służewa (SMS) po śmierci Artysty i przeniesieniu (zgodnie z jego wolą) całej spuścizny do Muzeum Historycznego w Sanoku, podejmują na miarę swoich możliwości działania, których celem jest popularyzowanie twórczości Z. Beksińskiego oraz ocalenie od zapomnienia zdarzeń znaczących w dziejach rodziny Beksińskich. W działaniach tych wsparcia udziela Spółdzielnia Mieszkaniowa „Służew nad Dolinką”. Poniżej prezentujemy przegląd działań na Służewie w ostatnich latach.
02. 2007 r. / mural
W dwa lata po tragicznej śmierci Zdzisława Beksińskiego, powstał na budynku przy ul. Sonaty 6 dwuczęściowy mural autorstwa Piotra Janowczyka (współpraca: Piotr Zdanowicz): część pierwsza – w przejściu pod budynkiem, część druga – portret Artysty, na zewnętrznej (północnej) ścianie budynku od strony wejścia do metra. Koszty wykonania i konserwacji muralu finansowała: Spółdzielnia Mieszkaniowa „Służew nad Dolinką”.
Film z procesu tworzenia muralu:
5.09.2014 r. / inauguracja działalności Służewskiego DK w nowej siedzibie
W tym dniu strona urzędu miasta awizowała: „...spektaklem plenerowym »Wiśniowy sad« Lwowskiego Akademickiego Teatru Woskresinnia oraz wernisażem wystawy fotografii i rysunków Zdzisława Beksińskiego zainaugurował swoją działalność w nowej siedzibie Służewski Domu Kultury” . Wystawie towarzyszył film o twórczości Artysty oraz dyskusja na temat biograficznej książki Magdaleny Grzebałkowskiej: „Beksińscy. Portret podwójny”.
26.03.2015 r. / 1. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Na pierwsze spotkanie z cyklu złożyła się projekcja dwóch filmów – dokumentów o twórczości Zdzisława Beksińskiego ze zbiorów Miejskiej Galerii Sztuki w Częstochowie oraz prelekcja Czesława Tarczyńskiego, dyrektora tejże galerii. Spotkanie, zgromadziło w Saloniku Literackim SDK, niespełna 40 osób.
Zamierzeniem pomysłodawcy (piszącego te słowa) było, aby spotkania były realizowane cyklicznie, co rok w lutym, miesiącu urodzin i śmierci Artysty. Współorganizatorzy cyklu to: Służewski Domu Kultury oraz Stowarzyszenie Mieszkańców Służewa.
24.02.2016 r. / 2. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Spotkanie rozpoczęło wystąpienie dr Tomasza Chomiszczaka, literaturoznawcy, w którego wyborze i opracowaniu ukazał się w 2015 roku tom opowiadań Z. Beksińskiego. Następnie zgromadzeni wysłuchali jednego z opowiadań („Ból głowy III”) w mistrzowskiej interpretacji Andrzeja Seweryna.
O realizacji filmu fabularnego o rodzinie Beksińskich pt. „Ostatnia rodzina” mówili: reżyser Jan P. Matuszyński oraz Andrzej Seweryn – odtwórca roli Zdzisława Beksińskiego.
Spotkanie zakończyła projekcja filmu dokumentalnego „Zdzisław Beksiński – autoportret pośmiertny” (realizacja i scenariusz Alicji Wosik, TVP Oddz. Rzeszów).
Wyrazem rosnącego zainteresowania była wypełniona widownia SDK oraz ożywione rozmowy po spotkaniu przy kawie i herbacie. Tłoczno było też przy stoisku księgarni „Moda na czytanie” gdzie oferowano książki oraz albumy i reprodukcje prac Z. Beksińskiego. Stoisko tej księgarni będzie odtąd obecne na każdym następnym spotkaniu.
1.10. 2016 r. / 3. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Poświęcone było głównie rodzinie Beksińskich – a dokładnie mówiąc filmowi fabularnemu w reżyserii Jana Matuszyńskiego „Ostatnia rodzina”, który poprzedniego dnia miał premierę kinową. O pracy nad filmem opowiadali: Aneta Hickinbotham (kierownik produkcji) oraz Piotr Dmochowski przyjaciel i marszand Z. Beksińskiego (w filmie rola Andrzeja Chyry). Przepełniona widownia SDK wysłuchała również wspomnienia o Tomaszu Beksińskim Piotra Metza (dyr. muzycznego Programu III PR „Trójki”).
Program spotkania zakończyła projekcja filmu dokumentalnego „Okna wyobraźni” (przegląd kilkudziesięciu prac Z. Beksińskiego poprzedzony wstępem ich twórcy, o tym jak rozumieć/pojmować/odbierać jego prace). Równocześnie w foyer SDK eksponowano kilkanaście reprodukcji obrazów Z. Beksińskiego ze scenografii filmu „Ostatnia Rodzina”.
17-24 .02. 2017 r. / 4. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Spotkanie poprzedziła przedaukcyjna ekspozycja 25 grafik komputerowych Z. Beksińskiego ze zbiorów Jarosława Mikołaja Skoczenia. Aukcja przeprowadzona po spotkaniu zakończyła się sukcesem, a dochód z niej przeznaczono na rozszerzenie proekologicznych działań Służewskiego Domu Kultury. Spotkanie 24 lutego otwierała rozmowa z Robertem Bolesto – autorem scenariusza filmu „Ostatnia rodzina”, w której m.in. odniósł się on do kontrowersji jakie wywołał film. Autor scenariusza podkreślił, że opierając się na faktach pisał scenariusz filmu fabularnego a nie dokumentalnego. Następnie Piotr Stelmach (Program III PR) przedstawił ostatnią audycję Tomasza Beksińskiego w „Trójce pod księżycem”, a J. M. Skoczeń dokonał prezentacji swojej książki: „Beksiński. Dzień po dniu kończącego się życia. Dzienniki/rozmowy”.
Organizatorzy spotkania przypomnieli widowni o bliskim finale konkursu „Beksińscy –sąsiedzi” na wspomnienia sąsiedzkie (relacje) o rodzinie Beksińskich z lat 1977-2005, kiedy zamieszkiwali na Służewie. Konkurs nie był sukcesem – mieszkańcy woleli opowiadać niż pisać. Spotkania przyciągały jednak coraz bardziej liczną publiczność nie tylko z Mokotowa, tak że część publiczności nie mieszcząca się na widowni oglądała transmisją spotkania w foyer SDK-u.
24 .02.2018 r. / 5. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Gościem piątego spotkania miał być Wiesław Banach, dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku, który przygotował prelekcję i prezentację na temat sanockiego okres życia i twórczości Zdzisława Beksińskiego. Niestety, choroba uniemożliwiła przyjazd autora, którego zastąpili pracownicy muzeum: dr Jarosław Serafin (od 2020 roku dyrektor Muzeum Historycznego w Sanoku) i mgr Paweł Skowroński.
W przeddzień spotkania odbyła się projekcja filmu „Ostatnia rodzina” – wstęp był wolny, lecz za okazaniem wejściówek, gdyż rosnąca popularność wydarzeń w cyklu „Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad” zmusiła organizatorów do limitowania wstępu na niektóre wydarzenia.
W Galerii przy Kozach Służewskiego Domu Kultury, w dniach od 23 lutego do 3 marca, wystawiono reprodukcje obrazów Z. Beksińskiego ze scenografii filmu „Ostatnia Rodzina”.
29.12. 2018 r. / spotkanie Beksiński w Warszawie – wczoraj i dziś
Inicjatorem wydarzenia był Kamil Śliwiński – moderator profili społecznościowych dedykowanych Zdzisławowi Beksińskiemu, których liczba obserwujących przekroczyła pół miliona:
https://www.facebook.com/beksinski
Spotkanie objęło patronatem Muzeum Historyczne w Sanoku. W programie była projekcja fabularnego filmu krótkometrażowego „Pars pro toto” w reżyserii Katarzyny Łęckiej a następnie panel dyskusyjny „Wczoraj i Dziś. Wizerunek i spuścizna Zdzisława Beksińskiego” prowadzony przez Kamila Śliwińskiego, w którym uczestniczyli twórcy filmu i przyjaciele Artysty. W programie przewidziano „po spotkaniu krótki spacer pod mural poświęcony Artyście”.
Jednak głównym uczestnikiem i współautorem spotkania była tłumnie przybyła publiczność, nie mieszcząca się na widowni SDK. W większości byli to młodzi ludzie, po raz pierwszy przebywający w SDK, często spoza Warszawy – zafascynowani twórczością Beksińskiego, aktywnie i spontanicznie reagujący podczas dyskusji. Ten żywy dialog między widownią a gośćmi stanowi dowód rosnącego zainteresowania twórczością Artysty.
22-23.02.2019 r. / 6. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
Wydarzenie miało miejsce w 90. rocznicę urodzin Z. Beksińskiego. Program objął:
- w piątek, 23 lutego – pokaz filmu dokumentalnego „Beksińscy. Album wideofoniczny” w reżyserii Marcina Borchardta,
- również od piątku (do 3 marca) była dostępna ekspozycja rysunków modyfikowanych komputerowo, z ostatnich pięciu lat życia Artysty (prace ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku),
- dzień później miał miejsce wykład, który – co nie zdarza się często – był świetnym wykładem multimedialnym Wiesława Banacha, dyrektora Muzeum Historycznego w Sanoku, historyka sztuki i przyjaciela Beksińskich.
21-22.02.2020 r. / 6. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
W tym roku Służewski Dom Kultury zapraszał na dwudniowe wydarzenia:
- w piątek, 21 lutego, pokazano materiały wideo do filmu dokumentalnego „Z wnętrza – prolog” zmontowanego w całości z archiwalnych taśm nagrywanych przez Zdzisława Beksińskiego. Po projekcji – spotkanie z Cezarym Grzesiukiem, jednym z trzech reżyserów filmu i Januszem Baryckim, przyjacielem rodziny Artysty i prezesem Fundacji Beksiński, a także z Wiesławem Banachem wieloletnim dyrektorem Muzeum Historycznego w Sanoku, wykonawcą ostatniej woli Artysty. Spotkanie prowadził Kamil Śliwiński;
- w sobotę, 22 lutego, odbyła się warszawska premiera spektaklu „Wywiad, którego nie będzie”, którego scenariusz – na podstawie tekstów Beksińskiego, pochodzących z różnych lat jego życia, o różnych wątkach życia i twórczości – napisał Wiesław Banach, będący też reżyserem i jednym z dwóch wykonawców. Inspiracją do powstania spektaklu był zagadkowy SMS o treści: „Zadzwoń”, który Banach otrzymał w rok po śmierci Z. Beksińskiego.
- od 19 lutego do 8 marca 2020 r., w foyer SDK, prezentowana była wystawa fotograficzna „Beksińscy w Sanoku” z Muzeum Historycznego w Sanoku, na której na 15 planszach pokazano zdjęcia archiwalne rodziny Beksińskich od połowy XIX wieku.
22.02.2021 r. / 7. spotkanie z cyklu Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad
To czas pandemii, ale nie przeszkodziło nam to o przypopnieniu Zdzisława Beksińskiego. Przygotowaliśmy, wspólnie z Muzeum Historycznym w Sanoku wystawę online zdjęć z rodzinnego archiwum artysty oraz przedstawiliśmy zapis wideodokumentu Mistrza:
https://www.facebook.com/watch/?v=136257021698479
Powyższe ilustruje drogę jaką przebył cykl „Zdzisław Beksiński – twórca i sąsiad” od wydarzenia o charakterze lokalnym, służewskim, do wydarzenia o zasięgu ogólnopolskim przyciągającym uczestników z całego kraju. Słowa uznania należą się Kamilowi Śliwińskiemu, znaczącemu popularyzatorowi twórczości Beksińskiego w mediach społecznościowych, który włączył się w działania służewskiego cyklu.
W 2020 roku patronat medialny nad całym cyklem objęła TVP KULTURA, kluczowa stacja tematyczna, promująca wysokiej jakości inicjatywy. Służewski Dom Kultury był widoczny w TVN24 czy TVP3. O służewskiej inicjatywie mówiło kilka radiostacji: Radio Zet, RMF Classic, Tok FM, a Radio RDC poświęciło dwie audycje na przybliżenie programu wydarzeń.
W ciągu piętnastu lat przebyliśmy długą drogę od atmosfery sensacji spowodowanej tragiczną śmiercią Artysty do stworzenia cyklu wydarzeń promujących jego działalność malarską, graficzną, fotograficzną i literacką – wizytówki, którą Mokotów winien wykorzystać z korzyścią zarówno dla miasta jak i dla mieszkańców.
Krzysztof Kaleta (Stowarzyszenie Mieszkańców Służewa)
Współorganizatorzy cyklu i powiązne strony:
Archiwum promocji sztuki Zdzisława Beksińskiego
Wirtualne Muzeum Zdzisława Beksińskiego - dmochowskigallery.net
Galeria Zdzisława Beksińskiego w Nowohuckim Centrum Kultury
Muzeum Historyczne w Sanoku
Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie
https://www.facebook.com/beksinski
Fundacja Beksiński
